Wprowadzenie:
Celem tego wpisu jest omówienie symetrii u dzieci i jej znaczenia. Przedstawimy przegląd
informacji dotyczących definicji symetrii, wyjaśnimy jakie są typowe kamienie milowe w
rozwoju symetrii u dzieci, omówimy wpływ symetrii na ogólny rozwój dzieci oraz opiszemy
strategie poprawy symetrii u dzieci. Omówimy również znaczenie wczesnej identyfikacji i
interwencji w przypadku asymetrii u dzieci oraz rolę rodziny i opiekunów w przeciwdziałaniu
asymetrii u dzieci. Mamy nadzieję, że do końca tego wpisu dostarczymy Państwu cennych
wskazówek oraz podniesiemy świadomość na temat znaczenia symetrii w rozwoju dzieci.
● Czym jest symetria?
● W jaki sposób stwierdzić zaburzenia w obrębie symetrii u dziecka?
● Jaki wpływ ma symetria na ogólny rozwój dzieci?
● Jak pomóc dziecku z zaburzeniami symetrii?
● Kiedy dziecko powinno fizjologicznie osiągać asymetrię, a kiedy symetrię?
Czym jest symetria?
Symetria jest ważnym aspektem w rozwoju dzieci. Składa się na nią symetria ułożeniowa i
ruchowa:
● Pojęcie symetrii ułożeniowej odnosi się do równowagi, proporcji ciała oraz jego
ułożenia wraz z kończynami górnymi, dolnymi i głową w przestrzeni. Ma ona
kluczowe znaczenie w kreowaniu umiejętności motorycznych dzieci czy ogólnej
świadomości ciała (propriocepcji dziecka).
● Pojęcie symetrii ruchowej odnosi się do czynności zawierających w sobie percepcję
wzrokową czy koordynację ręka-oko, koncentrację oraz spostrzegawczość.
Pojawienie się symetrii ruchowej jest niezbędne do prawidłowego rozwoju dzieci; w
tym do wykonywania codziennych zadań (motoryki dużej i małej) takich jak:
skakanie, raczkowanie, rzucanie, chodzenie, bieganie, wspinanie się, a także do
zadań manualno-motorycznych, takich jak pisanie i rysowanie.
Symetria jest ściśle powiązana z ogólną świadomością ciała i tym, jak dzieci rozumieją i
kontrolują własny ruch. Dzieci z poprawną symetrią i świadomością ciała lepiej poruszają się
w swoim otoczeniu, mogą wykonywać czynności z większą swobodą i bezpieczeństwem. U
dzieci bez odpowiednio rozwiniętej symetrii pojawia się m. in. niezborność ruchów, brak
precyzji w ruchach manualnych lub patologie w obrębie fizjologicznych czynności człowieka.
Zrozumienie symetrii i jej związku z rozwojem dziecka jest ważne dla wczesnego
rozpoznawania asymetrii i wdrażania strategii poprawy symetrii. Pozwala to na umożliwienie
dzieciom osiągnięcia pełnej funkcjonalności życiowej.
Jaki wpływ ma symetria na ogólny rozwój dziecka?
Symetria ma kluczowe znaczenie dla motoryki dużej i małej oraz ogólnej świadomości ciała
dzieci w przestrzeni. Wiąże się to z czuciem powierzchownym i głębokim dziecka – w
momencie uzyskania niepełnej symetrii, strona niedominująca dziecka gubi informację o
własnym położeniu oraz działaniu poszczególnych jednostek ciała w rezultacie czego
powstaje niezborność ruchowa, prowadząca do niezaradności i anormalnej funkcjonalności
pacjenta. Ponadto jest ściśle powiązana ze sposobem, w jaki dzieci rozumieją i kontrolują
własny ruch.
Jak objawia się asymetria?
Asymetria to pojęcie odnoszące się do występującej anormalności w obrębie ułożenia czy
funkcjonalności dziecka. Charakteryzuje się tym, że jedna ze stron ciała nie jest
proporcjonalna lub zrównoważona z drugą stroną. Asymetria lub brak symetrii może
wystąpić z różnych powodów, takich jak czynniki przed, po lub okołoporodowe, choroby
wrodzone lub nabyte m. in. mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa, rozwojowa
dysplazja stawu biodrowego, urazowe uszkodzenie mózgu lub wrodzone wady kończyn
górnych lub dolnych. Wczesna identyfikacja i interwencja mają kluczowe znaczenie dla
rozwiązania problemu asymetrii u dzieci. Multidyscyplinarne podejście, które obejmuje
rehabilitację przy pomocy sprzętu adaptacyjnego oraz terapię zajęciową może pomóc
usprawnić i skorygować występującą asymetrię.
Brak podjęcia działań względem dziecka może skutkować w przyszłości nie tylko trudności
w obrębie wykonywania ADL i IADL, ale także zaburzeń postawy ciała dziecka, przez co
finalnie wpłynie to na samoocenę, samoświadomość dziecka czy postrzeganie siebie.
Oddziaływanie wyżej opisanych czynników może przyczynić się do narastania izolacji,
frustracji oraz niskiej samooceny przez dziecko. Dzięki zrozumieniu krytycznej roli symetrii w
rozwoju dziecka możliwe jest sprawne wyjście z asymetrii.
Kiedy dziecko powinno fizjologicznie osiągać asymetrię, a kiedy symetrię?
Asymetria kreuje się już podczas okresu ciąży. Wtedy dziecko tworzy “swoją asymetrię”
poprzez ruchliwość w brzuchu matki – przy mniejszej ruchliwości prawdopodobieństwo
pogłębionej asymetrii dziecka wzrasta. Ważnym faktem jest jednak to, że asymetria do 3
m.ż. to całkowicie naturalne zjawisko.
Symetria nie zawsze pojawia się w jednakowym czasie u jednego jak i drugiego dziecka.
Powszechnie przyjęty wiek niemowlęcia, w którym zanika fizjologiczna asymetria, a pojawia
się symetria to 3 miesiąc życia. W przypadku, gdy ta nie występuje (w zależności od
przypadku) możemy mieć do czynienia z idiopatyczną asymetrią częściową bądź całościową
asymetrią będącą wynikiem np. czynników wrodzonych lub nabytych (przez chorobę). Warto
pamiętać, że każde dziecko rozwija się w sposób indywidualny, dlatego też nie należy
wpadać w panikę, jeśli malec nie wykazuje się charakterystyczną dla danego miesiąca życia
zdolnością. W ustaleniu tego pomoże ci fizjoterapeuta dziecięcy bądź lekarz.
W jaki sposób stwierdzić zaburzenia w obrębie symetrii u dziecka?
Istnieje kilka oznak i objawów, które mogą wskazywać na asymetrię u dzieci, w tym:
– Preferowanie używania jednej strony ciała bardziej niż drugiej – zwiększone wygięcie
tułowia w jednej ze stron ciała dziecka (brak równoległego stosunku miednicy do barków),
– Trudności w wykonywaniu zadań jedną stroną ciała,
– Niewyrównane napięcie lub siła mięśni w obrębie kończyn dolnych i górnych –
niesymetryczny podpór przodem,
– Nieprawidłowa długość kończyn,
– Nierówna pozycja głowy lub tułowia – długość występująca pomiędzy linią uszu a linią
barków jest skrócona z jednej strony ciała dziecka
– Niesymetryczne wzorce ruchu,
– Występująca odczuwalna różnica w zakresie ruchu w stawach kończyn górnych lub
dolnych
– Występujące różnice w obrębie fałd lub dołeczków na skórze,
– Brak zachowania liniowości: nos > broda > pępek > spojenie łonowe,
Należy zauważyć, że asymetria może być subtelna i nieoczywista. Nie jest stanem, który
kształtuje się z dnia na dzień, dlatego rodzice i opiekunowie powinni być świadomi
zauważalnych na pierwszy rzut oka oznak czy objawów pojawiających się w życiu dziecka.
Znaczenie symetrii w rozwoju dużej motoryki dzieci można dostrzec w sposobie, w jaki
pozwala im zachować równowagę, koordynować ruch i rozwijać siłę. Symetria ma również
kluczowe znaczenie dla rozwoju małej motoryki dzieci, ponieważ umożliwia im wykonywanie
precyzyjnych ruchów, takich jak chwytanie, manipulowanie i trzymanie przedmiotów.
Jak pomóc dziecku z zaburzeniami symetrii?
Poprawę symetrii u dzieci można osiągnąć poprzez różnorodne strategie czy metody
terapeutyczne. Wyróżnia się w głównej mierze: terapię Medek, terapię Vojty i terapię NDT-
Bobath. Wymienione wyżej terapie oddziałują na: finalny stan zdrowia dziecka oraz
zbudowanie symetrii osi ciała (w tym prawidłowego rozłożenia obciążenia ciała). Holistyczne
podejście fizjoterapeutyczne może być skuteczne w rozwiązywaniu problemu asymetrii czy
wspieraniu dzieci, zarówno fizycznie jak i emocjonalnie. Fizjoterapię można stosować w celu
poprawy: siły mięśniowej mięśni posturalnych (barków, brzucha, grzbietu, kończyn górnych i
dolnych, pośladków), wytrzymałości dziecka, stabilizacji centralnej i obwodowej, równowagi
lub zakresów ruchów po słabszej stronie ciała. Fizjoterapeuci mogą również pracować z
dziećmi, aby znacząco wpływać na ich postawę ciała oraz aby utrwalać pojedyncze
symetryczne wzorce ruchowe, będące wprowadzeniem do złożonych czynności, w których
wymagana jest symetria ruchowa bądź ułożeniowa.
Terapię zajęciową można również wykorzystać jako element rehabilitacji dziecięcej w celu
polepszenia symetrii. Terapeuci pracujący z dziećmi doskonalą ich umiejętności motoryczne;
takie jak chwytanie i manipulowanie przedmiotami np. symetryczne układanie klocków po
zaburzonej stronie ciała, a także kreują ich zdolność do wykonywania codziennych
czynności np. przemieszczanie się “żabką”, przenoszenie przedmiotu oburącz, czołganie
się, ubieranie się lub obracanie się z aktywnym prze bodźcowaniem strony słabszej.
Sprzęt adaptacyjny jest wykorzystany do pomocy dzieciom z asymetrią. Obejmuje on m. in.:
ortezy, gorsety i różne wkładki, które mogą stymulować słabszą stronę ciała dziecka oraz
promować bardziej symetryczny ruch.
Rodzina i opiekunowie również odgrywają ważną rolę w walce z asymetrią u swoich dzieci.
Są w stanie wesprzeć swoje pociechy, dając im możliwość wykonywania ćwiczeń
symetrycznych i ruchów w domu, a także zachęcając do używania słabszej strony ciała.
Ponadto po odpowiednim instruktażu będą Państwo w stanie wykorzystywać wskazówki,
którymi podzielił się z Wami fizjoterapeuta dziecięcy.
Należy zauważyć, że każde dziecko jest wyjątkowe, a konkretne strategie poprawy
symetrii będą zależeć od indywidualnych potrzeb i umiejętności dziecka. Aby
osiągnąć najlepsze wyniki, może być potrzebne połączenie różnych strategii!
