Jak rozpoznać i radzić sobie ze wzmożonym napięciem
mięśniowym u niemowlęcia?
WPROWADZENIE
Wzmożone napięcie mięśni (hipertonia mięśniowa) u niemowlęcia może być niebezpieczna, a w
niektórych przypadkach może nawet wymagać pomocy. Dobrą wiadomością jest to, że możesz
nauczyć się rozpoznawać u niemowlęcia pierwsze objawy hipertonii oraz w jaki sposób dążyć do
normalizowania zwiększonego tonusu mięśniowego u niemowlęcia, zanim pojawią się jakiekolwiek
skutki w związku z utrzymywaniem się stale wzmożonego napięcia mięśniowego. Czytaj dalej, aby
dowiedzieć się, co powoduje hipertonię mięśniową u niemowląt, jak ją zidentyfikować i starać się
jemu zapobiegać oraz jak walczyć z regularnie wzmożonym napięciem i konsekwencjami w
przypadku braku podjęcia odpowiedniej terapii.
Czym jest napięcie mięśniowe i kiedy dochodzi do patologii w jego obrębie?
W miarę wzrostu i rozwoju, możemy zauważyć szereg zmian pojawiających się u niemowląt z
hipertonią. Niemowlęta mogą zacząć odczuwać zwiększenie napięcia mięśni, dając nam o tym znać
poprzez płacz (ze względu na występujący przy tym ból). Objawia się to napięciem mięśni,
trudnościami w poruszaniu kończynami, a nawet bólem. Wzmożone napięcie mięśni jest zwykle
spowodowane stresem lub lękiem. Należy pamiętać, że może być to mylne spostrzeżenie zwłaszcza
w przypadku dzieci z dysfunkcjami neurologicznymi. W kontekście normalizowania napięcia
mięśniowego istnieje szereg technik, metod i czynności, które torują wykonywanie pojedynczych
ruchów. Terapeuci wykorzystują w tym celu wobec dzieci i osób dorosłych techniki masażu, terapii
manualnej, ćwiczeń rozciągających, technik relaksacyjnych połączonych z medytacją, pinoterapię lub
suche igłowanie. Problem jednak pojawia się wtedy, kiedy rodzice nie wiedzą jak mogą ulżyć w tym
cierpieniu niemowlęciu. Wizyta u fizjoterapeuty jest niezbędna, aby początkowo stwierdzić przyczynę
owej hipertonii mięśniowej, a dopiero później możliwe jest dobranie odpowiednich środków np
masażu Shantala, metody Vojty, metody Bobath, metody MEDEK, rollowania, zabawy połączonej z
poszczególnym ruchem powodujących stan odprężenia i rozciągnięcia, utrwalenie prawidłowych
wzorców ruchowych oraz praca nad stopniowym zanikaniem patologicznych ruchów. Niekiedy
terapeuci stosują pewne elementy PNF, które są odpowiednie i nieszkodliwe dla niemowląt. Rodzic nie
powinien, więc martwić się o to, czy są jakieś sposoby na walkę z hipertonią mięśniową. Jednym ze
sposobów na określenie, czy Twoje dziecko wykazuje wzmożone napięcie mięśniowe, jest
sprawdzenie jego postawy w leżeniu lub staniu: jeśli wydaje się “sztywne” lub ma problemy z
podniesieniem głowy, nogi, ręki może to być oznaka wzmożonego napięcia mięśniowego, które
blokuje ruch w stawie przez co może dochodzić nawet do przykurczy. Jeśli Twoje dziecko doświadcza
tych objawów dłużej niż kilka dni, skontaktuj się ze specjalisty, aby wykluczyć jakiekolwiek problemy
zdrowotne, które mogą je powodować. Nie czekaj, gdyż owa patologia (jeśli jest ona spastycznością –
czytaj dalej, aby dowiedzieć się czym jest) może mieć fatalne skutki dla niemowlęcia w dalszych
etapach życia.
Przyczyny napięcia mięśni
Istnieje wiele potencjalnych przyczyn wzmożenia napięcia mięśni u niemowląt. Jedną z najczęstszych
przyczyn jest ząbkowanie, ponieważ proces wycinania zębów może być bolesny i prowadzić do stanu
zapalnego. Inne przyczyny mogą obejmować infekcje ucha, przeziębienia lub grypę. Problemy
żołądkowo-jelitowe, takie jak kolka lub zaparcia, mogą również prowadzić do napięcia mięśni. W
niektórych przypadkach wzmożone napięcie mięśni może być spowodowane poważniejszym stanem,
takim jak zapalenie opon mózgowych lub posocznica. Nie należy zapominać o chorobach
neurologicznych takich jak np MPD, w których hipertonia mięśniowa jest czymś charakterystycznym
dla danej jednostki, z czym niemowlę lub dziecko musi się mierzyć do końca życia. Rodzic powinien
wiedzieć, że dzięki fizjoterapii komfort życia dziecka z MPD zależy od regularnej terapii, która podczas
ADL i IADL (podstawowe i złożone czynności dnia codziennego) będzie ważna dla pacjenta.
Nie należy jednak mylić sztywności ze spastycznością. W odróżnieniu od spastyczności, sztywność
jest plastycznym wzmożeniem napięcia mięśniowego, a opór przy rozciąganiu przebiega skokami lub
przebiega równomiernie. Sztywność jest odwracalna, natomiast spastyczność już niestety nie –
można ją tylko próbować normalizować lub nauczyć się kontrolować.
Diagnozowanie dziecięcej hipertonii mięśniowej
W celu zdiagnozowania wzmożonego napięcia mięśniowego u dzieci ważne jest, aby najpierw
zrozumieć objawy. Objawy wzmożenia tonusu mięśniowego, które mogą obejmować lub wiązać się z
nim to: drażliwość, trudności ze snem, złe samopoczucie, tkliwość, ból (czasami nie do zniesienia),
trudność z wykonaniem podstawowego ruchu, (u starszych patologiczny chód, obecność wad
postawy). Jeśli Twoje niemowlę lub dziecko wykazuje którykolwiek z tych objawów, ważne jest, aby
skonsultować się z lekarzem. Lekarz prawdopodobnie przeprowadzi badanie fizykalne i zapyta o
historię medyczną Twojego dziecka. Może również zlecić badania, takie jak badanie krwi lub MRI, aby
wykluczyć inne jednostki chorobowe w tym neurologiczne. Usprawnianie w przypadku prawidłowo
zdiagnozowanego malca obejmuje fizjoterapię w formie masażu, ćwiczeń i poszczególnych metod
indywidualnie dobranych wobec dziecka, oprócz tego zawierać będzie lekoterapię zleconą przez
lekarza – leki zmniejszające spastykę mięśni. Ważne jest, aby przed rozpoczęciem terapii z pacjentem
porozmawiać z pediatrą Twojego dziecka, aby mógł on udzielić wskazówek i pomóc w opracowaniu
planu, który najlepiej odpowiada Tobie i Twojemu dziecku. Pamiętaj każda patologia, która wzbudza
twoją wątpliwość u niemowlęcia powinna zostać skonsultowana ze specjalistą!
Najlepsze sposoby radzenia sobie ze skurczami bądź hipertonią u niemowlęcia/ dziecka
1. Jeśli Twoje dziecko płacze i wydaje się odczuwać ból, spróbuj delikatnie masować dotknięty
obszar.
2. Możesz również spróbować zastosować elementy hydroterapii – ciepła kąpiel, która w przypadku
chwilowego skurczu powinna wspomóc organizm w rozluźnieniu mięśnia.
3. Jeśli to konieczne w ostateczności stosować środek przeciwbólowy, który jest dostępny bez
recepty, taki jak np paracetamol lub ibuprofen
4. Upewnij się, że dokładnie przestrzegasz instrukcji dawkowania, ponieważ podawanie zbyt dużej
ilości leków może być niebezpieczne.
5. Jeśli skurcz bądź wzmożone napięcie mięśniowe utrzymuje się lub stan niemowlęcia wyrażnie się
pogarsza, skontaktuj się z lekarzem dziecka.
6. Jedną z najczęstszych przyczyn wzmożonego napięcia mięśni niemowlęcia jest brak zmiany
pozycji wraz z niewygodnym dla niemowlęcia ułożeniem przez długi czas, co może ograniczać
przepływ krwi oraz substancji odżywczych do kręgosłupa oraz ważnych tkanek wymagających
odpowiedniego ukrwienia
7. Aby zwalczyć problem, podłóż pod plecy lub głowę dziecka zwinięty ręcznik, aby nie musiało leżeć
płasko na plecach przez dłuższy czas i w zależności od czasu przez jaki niemowlę leżało w
poszczególnej pozycji powinna nastąpić zmiana ułożenia już bez ręcznika na boku prawym i lewym, a
finalnie na brzuchu, powtarzać sekwencję (ważne jest ciągłe dostarczanie mechanoreceptorom
bodźców, które później generują i przesyłają impuls nerwowy). Pamiętaj, poprzez różne ułożenia
kształtujesz i rozwijasz czucie powierzchowne oraz głębokie dziecka! Jeśli niemowlę jest już w stanie samo zmieniać pozycję, rodzic powinien tylko kontrolować i zwracać uwagę co jakiś czas na ułożenie
kończyn i głowy, ponieważ będzie już w stanie samo odpowiednio się ułożyć w zależności od jego
preferencji.
8. Unikaj umieszczania na nim koców, jeśli to możliwe, ponieważ mogą one ograniczać ruch i
utrudniać mu oddychanie.
9. Zamiast tego zdecyduj się na cienką tkaninę, taką jak bawełna, z szerokimi otworami na ręce,
która zapewni mu większą swobodę ruchów bez ograniczania zdolności oddychania, gdy położy się
na plecach lub przewróci na brzuch.
Zobacz również
Jak wybrać dobrego fizjoterapeutę?
Niepokojące zachowania wieku niemowlęcego
Leżenie na brzuchu. Czy naprawdę trzeba kłaść dziecko na brzuchu?
Kiedy zacząć rehabilitację dziecka?
Dlaczego dzieci z hipotonią mięśniową potrzebują fizjoterapii?